تخم کتان دارای فواید بسیاری از جمله سلامت دستگاه گوارش، جلوگیری از بیماریهای قلبی عروقی مانند تصلب شرایین – بیماری عروق کرونر، فشارخون بالا، سرطان سینه، پروستات، کاهش علائم یائسگی، دیابت، HIV، اختلال بیش فعالی، یبوست و غیره است.
تمامی این فواید تخم کتان به دلیل وجود اسیدهای چرب امگا ۳، فیبرهای غذایی، لنگان، همراه با سایر اسیدهای آمینه، مواد معدنی حیاتی و ویتامینها است.
این مطلب جامعترین و کاملترین مقاله در خصوص فواید سلامتی تخم کتان است که باعث حیرت شما خواهد شد.
تخم کتان از کجا آمد؟
تخم کتان یا همان بذر گیاه کتان که به انگلیسی Linum usitatissimum نامیده میشود.
این تخم یا همان تخم کتان در ۵۰۰۰ سال پیش در بابل باستانی کشت و مصرف میشده است.
این تخم شگفتانگیر برای تولید محصولات بسیاری مورد استفاده قرار میگرفت.
تمدن مصر باستان هم از تخم کتان به عنوان دارو، غذا مورد استفاده قرار میگرفت.
مصریان برای جلوگیری از یبوست از تخم کتان استفاده میکردند، زیرا اعتقاد داشتند این دانه با ارزش ملین است.
همچنین به خاطر فیبر بسیار بالا و صمغ موسیلاژ به حرکات آرام روده کمک میکند که همین امر باعث شد تا مردم مائوری نیوزیلند نیز از آن در طب سنتی استفاده کنند.
تخم کتان جزو بذرهای روغنی میباشد که در صنعت از آن روغن پولیش و یا نگهدارنده نیز میسازند.
یکی دیگر از علتهای محبوبیت تخم کتان به خاطر اسیدهای چرب امگا ۳ فراوان موجود در آن است.
اعتقاد بر این است که تخم کتان دارای غنیترین منبع گیاهی امگا ۳ میباشد. خوبی این امگا ۳ و روغن ماهی که دارای امگا ۳ این است که در روغن ماهی مقداری جیوه وجود دارد، ولی در امگا ۳ تخم کتان خبری از جیوه و … نیست.
امروزه از تخم کتان در تمامی وعهدههای غذایی گرفته تا دسرها استفاده میشود.
بیش از ۵۰۰ محصول معروف در کشور آمریکا از تخم یا روغن کتان درست میشوند.
کنجاله تخم کتان پس از روغنگیری به کارخانههای تولید غذای دام داده میشود، زیرا همچنان آن کنجاله دارای میزان زیادی اسیدهای چرب امگا ۳ است و برای دام بسیار مناسب است.
انواع تخم کتان
امروزه انواع مختلفی از تخم کتان وجود دارد. کتان قهوهای، کتان طلایی، کتان زرد سولین، کتان سولینولا، کتان نیوزلند از معروفترین آنها است.
کتان قهوه ای جزو بهترین نوع آن و دارای غنیترین مواد مغذی است.
کتان سولین یا لینولا تنها حاوی ۱۰ درصد اسید چرب امگا ۳ نسبت به کتان قهوهای است.
کتان نیوزلند به هیچ گونه از کتانها تعلق ندارد.
در اصل از کتان یک نوع الیاف پارچهای میسازند که با آن انواع پارچهها با کیفیت و مرغوب تولید میشود.
در مقاله چگونه پارچه و کت کتان را در منزل بشوییم بدون اینکه آسیب ببیند در این باره صحبت کردیم.
در حالی که ما به ارزش غذایی تخم کتان نگاه میکنیم، اجازه دهید از برخی از نکات قابل توجه شروع کنیم.
ارزش غذایی تخم کتان را بشناسید
مقدار فیبر تخم کتان
مقدار ۲۸% از تخم کتان حاوی فیبر است. یعنی وقتی شما اگر روزی ۱۰۰ گرم تخم کتان مصرف کنید، کل نیاز شما برای فیبر تامین میشود.
فیبر یک ماده حیاتی برای سلامتی دستگاه هاضمه انسان است و به درست کار کردن آن بسیار کمک میکند. از طرفی فیبر باعث کاهش اشتهای کاذب شده و در برخی موارد برای کاهش وزن نیز از آن استفاده میشود.
مقدار امگا ۳ و اسیدهای چرب دیگر
حدود ۲۳% وزن هر دانه کتان حاوی اسید لینولنیک یا همان اسید چرب امگا ۳ است.
ترکیب اسید لینولنیک با اسید آلفا لینولئیک را ویتامین F مینامند.
یعنی اگر شما همان ۱۰۰ گرم تخمکتان را مصرف کنید، معادل یک ساتژل امگا۳ که ۲۰ گرمی است را مصرف کردهاید.
فواید اسیدهای چرب و امگا ۳ چیست؟
از مهمترین و شناختهشدهترین موارد استفاده از امگا ۳ در سلامت قلب و عروق است.
همچنین امگا ۳ به سلامت مفاصل و کل بدن کمک بسیار زیادی میکند.
اسید آلفا لینوکئیک میتواند جایگزین زنجیره چربیهای سنگین در بدن شده و باعث طولانی شدن تبدیل آنها (دوکوزاهگزانوئیک اسید یا DHA و ایکوزاپنتانوئیک اسید یا EPA) می شود.
یعنی اینکه اسیدهای چرب موجود در تخم کتان، با چربی بدن مقابله میکند و جایگزین آنها میشود. این کار باعث میشود تا عروق قلب دچار گرفتگی ناشی از چربی نشوند و کم کم چربیهای مضر بدن خارج شوند.
امگا ۳ از طریق ماهی هم میتواند جذب بدن شود، اما چرخه ورود اسیدهای چرب تخم کتان، بسیار سریعتر از ماهی است. همچنین ماهی حاوی مقادیری سرب و موادی است که شاید برای بدن مفید نباشد.
پروتئینها و اسیدهای آمینه و مواد معدنی در تخم کتان
تخم کتان منبع خوبی از پروتئین ها و اسیدهای آمینه است.
مهمترین چیزی که در تخمکتان وجود دارد ویتامینها و مواد معدنی است که نباید از آن غافل شد.
این دانه ارزشمند حاوی منابع غنی از تیامین، ویتامین B6 و فولات است.
حقایق غذایی تخم کتان در هر ۱۰۰ گرم به این ترتیب است
- منیزیم، منگنز (۱۰۰% نیاز بدن در روز)
- فسفر و مس (۵۰% نیاز بدن در روز)
- کلسیم، آهن، سلنیوم، روی و پتاسیم (۲۵% نیاز بدن در روز)
منگنز و منیزیم نقش حیاتی در متابولیسم و رشد بدن دارند.
تخم کتان غنیترین منبع لیگنانها در دنیای سبزیجات است (تا ۰٫۷ تا ۱٫۵ درصد وزن خشک دانه، ۷ برابر بیشتر از دانههای کنجد که دومین منبع برتر لیگنانها هستند).
یکی از خواص لیگنانها آنتیاکسیدانی و ضد سرطانی بودن آنها است.
در کل لیگنانها ترکیبات فیبر مانند هستند،که خواص بسیاری مانند موارد زیر دارند:
- ضد التهابی،
- ضد سرطانی
- ضد لوپوس
- تقویت کننده قلب و عروق
- ضد پروستات
لیگنان ها فیتواستروژن هستند و مانند هورمون استروژن عمل می کنند.
فواید تخم کتان برای سلامتی انسان
تا به اینجا ما تخم کتان و خواص آن را بصورت کامل برای شما شرح دادیم. در این قسمت سعی میکنید تا به شما بگوییم که چرا باید تخم کتان مصرف کنید و چرا برای سلامتی شما مفید است.
در درجه اول در طب سنتی از تخم کتان برای برطرف کردن مشکلات روده و به خصوص رفع یبوست استفاده میکرد. دلیل آن را هم در بالا گفتیم.
اخیرا به علت تحقیقات گسترده در خصوص امگا ۳، اسیدهای چرب و آنتیاکسیدانها، گفته شده که مصرف این ۳ برای سلامتی هر انسانی ضروری است.
تخم کتان هم حاوی مقادیر بکر و بسیار کافی از این ۳ است.
فواید مصرف تخم کتان برای سلامتی قلب و عروق
مطالعات گسترده پزشکی نشان میدهد که در رژیم غذایی افراد اگر از اسیدهای چرب مانند امگا ۳ استفاده شود، خطر بیماری و حملات قلبی به شدت کاهش مییابد.
برخی مطالعات بالینی نیز نشان داده مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ همچنین میتواند باعث کاهش فشار خون بسیار بالا هم بشود.
توصیهها حاکی از این است که برای بیماران قلبی عروقی و فشار خون بهتر است بصورت مستمر در برنامه غذایی این افراد تخم کتان حضور داشته باشد.
همچنین امگا ۳ التهاب بدن را کاهش داده و به عادی سازی ضربان قلب نیز کمک میکند.
کسانی که دچار عارضه آریتمی یا ضربان نامنظم قلبی هستند، اگر در رژیم غذایی خود تخم کتان مصرف کنند، به تدریج بهبود خواهند یافت.
برخی مطالعات همجنین نشان دادهاند که امگا ۳ باعث جلوگیری از رسوب در رگهای خونی شده و از سکته و تصلب شرایین جلوگیری میکند.
کسانی که بصورت مستمر و روزانه تخم کتان مصرف میکنند، سطح کلسترول مضر بدنشان به شدت کاهش مییباید که باعث جلوگیری از اختلالات قلبی، چاقی، دیابت و … میشود.
میزان بسیار زیاد لیگنانها و امگا ۳ که یک آنتی اکسیدان ضد سرطان هستند، برای سلامت قلب و عروق به شدت مفید هستند.
فواید تخم کتان برای دستگاه گوارش
از تخم کتان به عنوان ملین و برای درمان یبوست استفاده میشود.
همچنین در درمان اسهال، کاهش التهاب روده، سندرم روده تحریک پذیر، زخمهای روده و معده بسیار مفید و موثر است.
فیبر محلول در آب موجود در تخم کتان، سلامت دستگاه گوارش را تضمین میکند.
موسیلاژ موجود در بافت تخم کتان، تخلیه سریع معده را انجام میدهد که این باعث افزایش جذب مواد مغذی موجود در آن و سایر خوراکیها میشود.
موسیلاژ به کاهش میل به غذا کمک می کند و برای افرادی که رژیم غذایی کاهش وزن دارند مفید است.
مطالعات نشان دادهاند که فیبرهای غذایی تخم کتان پس از غذا و احساس اشتها را در مردان جوان سرکوب میکنند.
فواید تخم کتان برای کنترل و کاهش وزن
تخم کتان به تنهایی برای کاهش وزن به کار نمیرود، اما اگر همراه با رژیم غذایی باشد، قطعا به کاهش وزن بسیار کمک کرده و همچنین مواد مفید بسیاری را در بدن وارد میکند.
این دانه شگفتانگیز سرشار از اسیدهای آمینه، ویتامینها، مواد معدنی و هر چه که بدن به آن نیاز دارد است که همه اینها در کاهش وزن بسیار موثر هستند.
خواص آنتی اکسیدانی و ضد سرطانی تخم کتان
بر اساس تحقیقات بسیار زیاد انجام شده در اینباره نشان داده که لیگنانهای موجود به همراه مواد معدنی چون منیزیم، زینک و سلنیوم، قطعا از تخم کتان یک ماده ضد سرطانی ساخته است.
همان طور که میدانید یکی از مواد موثر در بالا بردن سطح سیستم ایمنی بدن سلنیم است.
تخم کتان تمامی رادیکالهای آزاد را از بین میبرد و از اکسیدهشدن اندامهای بدن جلوگیری میکند.
فواید تخم کتان برای کاهش علائم پس از یائسگی
خانمها پس از دوران یائسگی دچار علائمی چون:
گرگرفتگی
اختلالات خلقی
خشکی واژن
میشوند که باید راهی در جهت جایگزینی هورمونها زنانه پیدا کنند.
لیگنان موجود در تخم کتان شبیه هورمون انسانی استروژن است.
مطالعات بسیاری در خصوص ارتباط بین مکانیسمهایی که در درمان موارد بالا هست ادامه دارد.
تخم کتان تمامی مشکلات پس از یائسگی را به طور کامل برطرف میکند.
فواید تخم کتان برای درد سینه و قاعدگی
یک مطالعه پزشکی نشان داده که برای دردهای سینه یا ماستالژیا مصرف تخم کتان بسیار مفید است.
مصرف منظم آن باعث کاهش قابل توجهی از درد سینه مرتبط با شروع سیکل قاعدگی را در زنان نشان میدهد.
فواید تخم کتان برای دیابت (مرض قند)
تحقیقات اولیه نشان داده که مصرف این دانه مفید میتواند به میزان بسیار زیادی قند خون را کاهش داده و در صورت مصر مستمر روزانه آن، قند خون کنترل میشود.
همچنین از دیابت در افراد چاق هم جلوگیری میکند.
مطالعه بالینی در این خصوص نشان داده که افراد وابسته به کاهش قند و مصرف انسولین، پس از یک دوره استفاده مستمر از تخم کتان، نیاز کمتری به انسولین پیدا کردهاند.
تخم کتان برای درمان لوپوس یا بیماری خود ایمنی بدن
یکی از بیماریهای شایع خود ایمنی بدن لوپوس است. در این بیماری بدن شروع به حمله به قسمتهایی از بدن میکند که در اثر آن ممکن است بخشهایی از بدن دچار التهاب شوند.
اسیدهای چرب و امگا ۳ موجود در این دانه بهشتی، مکانیسم التهابی در این بیماران را به شدت کاهش میدهد و چربی خون نیز مدیریت میکند.
این دو باعث بهبودی بیماری لوپوس میشوند.
همچنین افرادی که به واسطه لوپوس به آسیبهای کلیوی دچار شدند هم بسیار مفید است.
این دانه با ارزش کلسترول و التهاب کلیه را نیز بهبود میبخشد.
تخم کتان برای مبارزه با سرطان سینه و پیشگیری از آن
برخی از مطالعات آزمایشگاهی روی موشها، کاهش تومور سینه و پیشگیری از سرطان را با تخم کتان گزارش کردهاند.
همچنین مطالعه بالینی نشان میدهد که تخم کتان خطر ابتلا به سرطان سینه را کاهش میدهد.
یک مطالعه کانادایی شواهد آماری مبنی بر مصرف تخم کتان و نان تخم کتان و کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه منتشر کرده است.
تخم کتان و مبارزه با سایر سرطانها
تخم کتان برای پیشگیری از سرطان مفید است.
لیگنانهای موجود در آن باعث پیشگیری از سرطانهای وابسته هورمونها مانند سرطان سینه، سرطان پروستات و سرطان روده بسیار موثر میباشد.
تخم کتان حاوی ۳ لیگنان pinoresinol – secoisolariciresinol – maturational است.
این ۳ باعث میشود تا باکتریهای روده به انترولاکتون (ENL) و انترودیول (END) تبدیل شوند.
که این باعث میشود تعادل هورمونی برقرار شده و سرطانهای ناشی از آن به وجود نیایند.
یک مطالعه بر روی مرغها نشان داده که مصرف طولانی مدت این دانه ارزشمند در آنها باعث شده تا سرطان تخمدان و پروستاگلاندین بسیار کاهش یابد.
مطالعات مشابهی هم بر روی حیواناتی که سرطان روده بزرگ داشتند نشان داده که مصرف لیگنانها به درمان آنها بسیار کمک کرده و سرطان را در آنها مهار کرده است.
یک سری تحقیقات دیگر نیز درباره سرطانها نشان داده که مصرف اسیدهای چرب مثل امگا ۳ باعث کاهش خطر ابتلا به سرطان پروستات شده است. البته از نظر بالینی هنوز به اثبات نرسیده است.
فواید روغن تخم کتان برای سلامت و زیبایی پوست
مصرف روغن کتان میتواند پوستی صاف و شفاف را برای شما به ارمغان بیاورید
ادعاهایی حاکی از این است که مصرف تخم کتان میتواند به درمان اگزما و آکنه بسیار کمک کنند.
خواص آنتیاکسیدانی موجود در تخم کتان میتواند به سلامت پوست بسیار کمک کند.
یکی از فاکتورهای اصلی سلامت پوست آنتیاکسیدانها میباشد.
همچنین اگر در پوست التهابی صورت گرفته باشد، خواص ضد التهابی تخمکتان آن را را درمان میکند.
این موضوع هنوز از نظر پزشکی مورد مطالعه قرار نگرفته و تایید هم نشده است.
روغن کتان توسط شرکتهای معتبر آرایشی و بهداشتی در اغلب کرمها،ژلها و مرطوبکنندهها استفاده میشود.
توصیه میشود قبل از استفاده از روغن کنان، ابتدا بر روی قسمت کوچی از پوست تست شود تا به آن حساسیت نداشته باشید.
فواید روغن تخم کتان برای سلامت و رشد مو
یک ادعای بسیار بزرگی وجود دارد و آن هم این است که تولیدکنندگان روغن کتان میگویند بهتر است به جای انواع ژل و … از آن برای سلامت مو باید استفاده کرد.
هیچ شواهد پزشکی در این خصوص وجود ندارد، اما با توجه به خواص بسیار بالای تخم کتان، بد نیست این ادعا مورد بررسی شما قرار بگیرد.
سایر فواید تخم کتان که به شما نمیگویند
این دانه با ارزش میتواند بیشفعالی یا همان کمبود توجه (ADHD) را درمان کند.
همچنین برای آرتریت روماتوئید (آرتروز)، گلودرد، عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی (URTI) و سرفه بسیار مفید است.
این فواید بیشتر مربوط به خواص ضد التهابی تخم کتان و کمک به کاهش التهاب مغز، ریه یا مفاصل است.
چگونه تخم کتان را مصرف کنیم که حداکثر استفاده را از آن برده باشیم؟
روش مصرف
همان طور که اشاره شد تخم کتان انواع مختلفی دارد.
زمانی که آن را از عطاری تهیه میفرمایید، حتما آسیابنشده باشد و شما ببینید که واقعا تخم کتان است.
سپس شما میتوانید آنها را آسیاب کرده و یا بصورت کامل مصرف کنید.
اگر تخم کتان آسیاب شود، چربیها اکسید شده و ماندگاری آن نیز کم میشود.
اگر میتوانید بدون آسیاب مصرف کنید.
البته تخم کتان آسیاب شده تازه بهتر هضم میشود.
البته از نظر خواص هیچ فرقی نمیکند که آسیاب شود یا درسته مصرف شود. فقط وقتی آسیاب میشود، باید فورا مصرف شود. وگرنه خراب میشوند.
روش نگهداری صحیح
تخم کتان باید بدور از نور و رطوبت و در جای نسبتا خنک نگهداری شود.
سعی کنید آن را در ظروف دربسته نگهداری کنید.
گرما باعث ترشیدگی چربی داخل آن میشود.
تخم کتان را باید در جای تاریک، خشک و خنک در ظروف در بسته نگهداری کرد تا ماندگاری بیشتری داشته باشد. گرما باعث افزایش ترشیدگی چربی در تخم کتان می شود.
عوارض و منع مصرف تخم کتان:
مصرف بیش از حد اسیدهای چرب امگا ۳ برای انسان بسیار مضر است.
در برخی موارد مشاهده شده که تخم کتان خام می تواند باعث آلرژی شود.
زنانی که تحت درمان هورمونی قرار دارند باید قبل از مصرف تخم کتان با پزشک مشورت کنند.
از مصرف تخم کتان در بارداری یا در دوران شیردهی باید خودداری شود
افراد دارای انسداد روده یا روده ملتهب، تنگی مری که با مصرف فیبر بدتر میشوند، مجاز به استفاده از تخم کتان که حاوی فیبر بالایی است نیستند.
Linamarin و lotaustralin دو سیانید اولیه هستند که در تخم کتان یافت میشوند.
مصرف بیش از حد تخم کتان می تواند مضر باشد.
البته پختن تخم کتان باعث کاهش این مواد شیمیایی در تخم کتان می شود.
از مصرف زیاد تخم کتان برای افرادی که مشکلاتی مانند نفخ توصیه نمیشود. یعنی باید به اندازه مصرف شود.
افرادی که داروهای خاصی مانند رقیقکننده خون (مثل وارفارین یا آسپرین)، داروهای دیابت، داروهای ضد بارداری خوراکی (به علت وجود هورمون) و کلا داروهای هورمونی مصرف میکنند، بهتر است قبل از استفاده با یک متخصص در این خصوص مشورت کنند.
چای تخم کتان یک دمنوش بسیار جدید و مفید
چند وقتی است که در جهان دمنوش تخم کتان بسیار باب و محبوب شده است.
تنها بدی آن این است که اسیدهای چرب امگا ۳ موجود در آن چون محلول در آب نیستند، به بدن مصرفکننده نمیرسد.
چای تخم کتان برای سلامتی بسیار مفید است. بسیاری از افرادی که دارای گلودرد هستند میتوانند از آب استفاده کنند.
لیگنانهای آن محلول در آب هستند و به راحتی با این چای وارد بدن شما شده و برای خواص آنتیاکسیدانی و هضم هم مفید هستند.
ما در این مقاله جامع سعی کردیم در ابتدا دانه با ارزش بذر کتان را به شما معرفی کنیم.
سپس به شما گفتیم که خواص آنتیاکسیدانی، ضد التهاب دارد و باعث بهبود سلامتی در بخشهای مختلف بدن چون، قلب و عروق، دستگاه گوارش، قند خون میشود.
همچنین گفتیم که باعث کاهش کلسترول خون شده و کمک به کاهش اشتها و لاغری میشود.
گفتیم که باعث تعادل هورمونی در بدن شده و از بیماریهای ناشی از عدم تعادل هورمونها مانند سرطان سینه، پروستات و… جلوگیری میکند.
گفتیم که افرادی که دچار عوارض پس از یائسگی میشوند را درمان میکند. درد سینه ناشی از قاعدگی را از بین میبردو باعث کاهش التهابهای بدن میشود.
جلوی بیماری خود ایمنی بدن را میگیرد و برای آرتریت روماتوئید (آرتروز)، گلودرد، عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی (URTI) و سرفه بسیار مفید است.
تحقیقات بر روی این دانه با ارزش همچنان ادامه دارد.
فقط سعی کنید در مصرف این دانه با ارزش تعادل را حفظ کنید.
به امید سلامتی همه شما عزیزان